ato logo
Search Suggestion:

Awata në Ɣothralia: Kë kɔɔr bïk nyic

Last updated 22 September 2021

Na ye raan yam në Ɣothralia ka ye thoŋ de Deŋlith thoŋ de rou ke ye waragɛ̈ŋë abë ye kony kë ba thiɛ̈ɛ̈c në biäk de awata në Ɣothralia. Ëbuŋë abë tɔ̈ ëya në thoŋdu.

Yin lëu ba ekëne bɛibei në buŋ cɔl - Awata në Ɣothralia: Kë kɔɔr bïk nyic (PDF, 418KB)This link will download a file

Në ye anyoothë:

Ye ŋö ye wɔ awata cuatpiny

Ke wɔ ye kɔc ke Ɣothralia we nɔŋ pïïr pieth, piööc ku kä juëc ke baai (ci man de yi, ɣän ke pol ku rëër) mɛn ye kut de awata ke kuɔny.

Maktamde Awata de Ɣothralia (ATO) ee awata juar ben ke ɣän kony në ajuiɛɛr de Miiri de Ɣothralia, Ɣän yenë ke wëu gäm ekë:

  • kä ke akim ku pial de guɔ̈p
  • piööc
  • jec ka gël de baai
  • kuɛɛr ku cär ke gɔtɔr
  • wëu ke riääk, kuny ku wëu ke dhiɔɔp.

Kaam ken yïn luɔ̈i guɔl/jɔk

Ye në biäkë:

Gɛm de luɔ̈i në Ɣothralia

Kaam ken yïn guɔl luuï ke yin bë thiɛ̈c lan benë yï pɛ̈l luɔi enɔŋ maktam de Kä Biyic Department of Home Affairs të rëër yïn ë paanë. Maktäm de Home Affairs alëu bë yiɛ̈n wël nɔŋ yic të yenë bïtha de luɔ̈i yök në Ɣothralia.

Dhöl dɛ̈të:

Kɔɔr tax file number (namba de awata)

Tax fie number (TFN) du (Namba duɔ̈n de awata) ëya kë yenë yï nyic. Yen alääu ba yök yen TFN.

Akɔɔr ba TFN yök ke ke yï kën kan gɔ̈l në luɔ̈i, ka të cïn luɔ̈i piacyök, na cie ka ya ke awatadu bë nyaai alëu bë dït. Wɔ ye ŋɛk, akut de tarjir ka akutnhiim kɔ̈k yïɛ̈n TFN ago ëke ya nyic ku jɔl biäk de muŋ de kä cï gɔ̈ɔ̈r.

Të lëu bïn TFN du yɔ̈k thïn eya të yïn ye guɛ̈k thïn.

Wɔ lëu buk waragɛɛk ku thiɔ̈ɔ̈ŋ yiic, të cïn kä kɔɔr ke kedhiɛ bɛ̈i kä ye yï nyuɔ̈ɔ̈th.

Yen alëu bë nïn kee 28 laar yen kuëny de cök de TFN ku jɔl ku tuɔ̈c yï në anuandu yic.

Na ca TFN yök ke yen athiek yic ba tɔ̈ɔ̈u apieth ku duɔ̈në cɔk jɔt raandɛ̈.

Dhöl dɛ̈të:

Australian business number (ABN) (Namba de Tarjir de Ɣothralia) aaye kä ke tarjir

Acie raan ebɛ̈n ye kɔɔr bë naŋ namba de tarjir de Ɣothralia (ABN) ben luuï në Ɣothralia. Yeŋö ye luɛɛl de ba naŋ ABN:

  • luɔi de tarjirdu
  • ba awatadu yiɛ̈n wɔ
  • ba wëu kuɔ̈n ke dhiɔɔp cuatpiny
  • yin cïï lëu cuɔ̈ɔ̈t të cïn na ɣontöök.

Tïŋ ëya:

Të luui yïn

Në ye biäknë:

Thiaŋ waragɛk de tax file number

Të cïn gɔ̈l në luɔ̈i, ke akut de luɔi abë yi thiɛ̈ɛ̈c ba Tax file number declaration (waragɛk de awata thiɔ̈ɔ̈ŋ ku lɛ̈kë ke) TFN du ku wël ke rɔtdu.

Ekëne yenë ka ye kek luuï thïn në kë bik yiɛ̈n yin ba ya cuatpiny në nbiäk de awata. Yïn nɔŋ nïn kee 28 bïn ke ye thiɔ̈ɔ̈ŋ ku dhuɔ̈kë akut duɔ̈n de luɔi. Na cie ka ya, ke ka lëu bïk awata dït ya lööm enɔŋ yin.

Na ye raan de paan de Ɣothralia në biäk de awata, ke yï lääu bë ciin-de wëu thiɛ̈ɛ̈c të thiɔ̈ɔ̈ŋ yïn waragɛk. Luɛlde elan nade ke cïït wëu kee 18,200 ke ruɔ̈n aye pɛ̈l yïn të cïn awata jɔt thïn.

Yïn lëu ba ciin-de ke wëukë thiɛ̈ɛ̈c enɔŋ akut duɔ̈n de luɔ̈i. Na nɔŋ loilooi kɔ̈k ke yïn ba thiɛ̈c në lon yenë yï yiɛ̈n wëu juëc ku cie lon de wëu lik.

Tïŋ eyä:

Cuɛtpiny de awata

Të dömë akut de luɔ̈i yin në wëu ku, ke wɔ tuɔ̈c wëu kuɔ̈n ke awata. Aaye waragɛk de wëu ye tuɔ̈c yï nyuɔɔth tel cënë yï dɔ̈m. Në thök de ruɔ̈n ke yïn bë nyuɔ̈th ciin de wëu ca ke yök në ruɔ̈n yic enɔŋ akut cï yï luɔ̈i ku wëu cï awata ke jɔt të nɔŋ yin. Ciin de wëu ku etɔ̈ në ajuiɛ̈ɛ̈r de ATO online services yic në myGov yic.

Wëu ye awata ke nyaai eya:

  • awata de rëërdu
  • ye wëu kedë cä dɔ̈m
  • të nɔŋ yïn nhom loilooi juëc
  • të nɔŋ yin nhom tax file number (TFN) - mɛn ye kë de rɔtdu, mɛn ye lɛ̈k akut cï yï luɔ̈ɔ̈i të cïn luɔ̈i gɔl kenë keek.

Akuut kɔ̈k ke luɔ̈i aaye wëu tääu në kɔc cin në nyin lëu benë ke tääu në banki yic. Alëu bë dik, të dhiac ke eke ye:

  • wëu ke awata miɛ̈ɛ̈t bei
  • yï yiɛ̈n waragɛk de wëu ye ke dɔ̈m nyooth kë wëu ye ke nyaai enɔŋ yïn
  • wëu ke dhiɔ̈ɔ̈p cuat piny enɔŋ yïn (të yem rɔt lëu enɔŋ yïn).

Na ca luɔ̈i gɔ̈l ke yï cïn nhom TFN, ke yïn y naŋ nïn kee 28 bïn ke ye kɔɔr agut ba yök. Na kenë yök, ke akut duɔ̈n de luɔ̈i abë wëu juëc ya nyaai enɔŋ yïn në ciin dït.

Tïŋ ëya:

Wëu ke dhiɔɔ̈ɔ̈p

Wëu ke dhiɔ̈ɔ̈p aaaye wëu cï ke week wëu ke luɔ̈i yiic ke ke ye kä ke pïïr në thaa de dhiɔ̈ɔ̈p de raan. Të gɔ̈l yïn luɔ̈i, ke ka ba dhil nyic lan luuï ë ajuiɛ̈ɛ̈r de wëu ke dhiɔ̈ɔ̈p ku nyic yith thɛ̈ny röth yïn në ye biäknë.

Wëu ke dhiɔ̈ɔ̈p aaye ke dhiɛɛt në wëu ye ke dɔ̈m kɔ̈ɔ̈th. Na lääu nhom në biäk de naŋ wëu ke dhiɔ̈ɔ̈p, ke akut duɔ̈n de luɔ̈i yenë ke wëu kuɔ̈n ke dhiɔ̈ɔ̈p cuatpiny. Kɔ̈k juëc aaye lɔc në ɣän benë ke wëu kɛɛn ke dhiɔ̈ɔ̈p tɔ̈ɔ̈u thïn.

Apieth ba wëu kuɔ̈n ke dhiɔ̈ɔ̈p ya ŋëm në thaa thök ebɛ̈n ago cïn ke wäc rɔt thïn në tɔ̈ɔ̈u yenë ke tɔ̈ɔ̈u etɛ̈ɛ̈n.

Tïŋ ëya:

Adhuknhom duɔ̈n de awata

Në ye biäknë:

Ye ŋa kɔɔr be adhuknhom de awata ya juiir?

Ŋɛk alëu bë adhuknhom de awata tääu ɣöt të:

  • cenë wëu ke awata bɛ̈ibei në wëu ku yiic (pɛi nïn 1 oɛɛi de Dherou agut pɛɛi nïn 30 pɛi de Dhetem)
  • cenë wëu ku (nɔŋ wëu cï Miirï de Ɣothralia ke yiɛ̈n yin) lɔ nhial ke yïn ye raan rɛ̈ɛ̈r ëpaanë
  • yin raan de paan peei rɛ̈ɛ̈r në Ɣothralia ku cä $1 ka juëc yök në Ɣothralia në kaam de luɔ̈i de awata në ruɔ̈ɔ̈n yic (liiuë wëu ke paan peei ke kɔc-cie mïth ke baai në biäk de awata)
  • yin jiël në Ɣothralia ku ba lɔ ceŋ wei ku në ruɔ̈.

Wɔ ye luui në wël ke adhuknhom de awatadu, ci mɛn de ciin de wëu kedhiɛ ku jɔl ya wëu cï awata ke nyaai, ago wɔ cɔk nyic ciin de wëu lëu buk dhuɔ̈k yi ka ciin de wëu (bë yï kɔ̈ɔ̈ny).

Tïïŋ ëya:

Wël bä ke dhil nyic të tɛ̈ɛ̈u yïn warah gɛɛk ku ɣöt

Ago adhuknhom de awata tääu ɣöt, ke yin bë ëkënë dhïl nyic:

  • ye wëu kedë ca dɔ̈m në luɔɔi yic ebɛ̈n (nɔŋ yic wëu cï tääu në yi cin), wëu cï bɛ̈n në kaŋ kɔ̈ɔ̈th në bank yic ka në kɔ̈k kɔ̈ɔ̈th
  • ye wëu kede’ ci awata ke nyaai në wëu cï bɛ̈n yiic (ye wëu kede ci akut de luɔ̈i ke nyaai enɔŋ yïn ku tuc ke wɔɔk)
  • në wëu ci nyaai ku wëu lëu bë dhuɔ̈k yin.

Wëu ye bɛ̈ibei aaye ya wëu ca ke luɔ̈ɔ̈i ye ke kɔɔr bë ke dhuɔ̈k yï në awata yic. Kä juëc bɛ̈ibei aaye kä ca luɔ̈ɔ̈i biyic në biäk de luɔ̈i. Ekenë e ya wëu ca ke luɔ̈ɔ̈i në biäk de kɔ̈ɔ̈r de luɔi ka cökpiny de luɔ̈i ago wëu bɛ̈n. Yen aba ke dhil nyuɔɔth ke kä:

  • ca ke luuɔ̈ thɛ̈ny röth londu
  • ye kä ke guɔ̈pdu
  • cï gɔ̈ɔ̈r ago luɔ̈i biyic nyuɔɔth (nɔŋ wereek).

Akut de luɔ̈i abë yï tuɔ̈c waragɛk tɔ̈ ciin de wëu thïn kedhiɛ. Ekëne anyooth wëu ca ke looi ku wëu cï awata ke teem thïn.

Dhöl dɛ̈të:

Muŋ de kä ci gɔ̈ɔ̈r

Na ca adhuknhom de awatadu tääu ɣöt, ke ka yeku jal tïŋ lan cïn wëu tiŋroth ke awata cuatpiny. Ayeku cɔk nyic në waragɛk yeku tuɔ̈c yï në kë cuk looi thïn.

Ye kä cï gɔ̈ɔ̈r dhil muk, ci man de wereek, në kä ca ke luɔ̈ɔ̈i lëu ba ke kɔɔr bë ke dhuɔ̈k yïn. Ye ke kä cï gɔ̈ɔ̈r ke muk në run kee dhiëc gɔ̈l në thaa ëtɛ̈ɛ̈u ke ɣöt në adhuknom de awata. Wɔ lëu buk yï thiɛ̈ɛ̈c ba ke nyuɔ̈th wɔ kek kä ci gɔ̈ɔ̈r kë.

myDeductions ee të pieth yenë käŋ tɔ̈ɔ̈u thïn ago kä cï bɛ̈n ku kä ca ke luɔ̈ɔ̈i tɔ̈ɔ̈u të tök. Luɔ̈i ke download në ATO app tääu ke në adil ku yiic ku kuany myDeductions icon.

Tïŋ ëyä:

Thöl tɛ̈ɛ̈u ɣöt de adhuknhom de awata

Në ye biäknë:

Naa lëu benë tɛ̈ɛ̈u ɣöt

Yïn lëu ba tɛ̈ɛ̈u online në ajuiɛ̈ɛ̈r de myTax, enɔŋ akut de luɔ̈i de awata ci ke gɔ̈ɔ̈r ka thiäŋ waragɛk de adhuknhom de awata. Awatadu etɔ̈ në ruɔ̈n yic gɔ̈l në pɛɛi nïn 1 pɛɛi de Dherou aku pɛɛi nïn 30 pɛɛi de Dhetëm. Adhuknhom de awatadu abë dhil tääu ɣöt në akut de luɔi de awata në pɛɛi nïn 31 pɛɛi de Thiɛ̈ɛ̈r.

Të tɛ̈ɛ̈u yïn awatadu ɣöt online në ajuiɛɛr de myTax ka në akut de luɔ̈i de adhuknhom de awata ci gɔ̈ɔ̈r, ke wɔ ye waragɛɛk ku thiɔ̈ɔ̈ŋ yiic në wël kuɔ̈n tɔ̈ në wën thɛɛr. Ci mɛn de, wëu kedhiɛ të de luɔ̈i ku wëu ye bɛ̈n në bank kɔ̈ɔ̈th. Enɔŋ kɔc juëc, ekënë e tɔ̈ ke cï thök në thök de pɛɛi de Dherou. Tiɛ̈t de wɔ buk waragɛɛk ku thiɔ̈ɔ̈ŋ yiic ee luɔ̈i de adhuknhom de awatadu cɔk kɔ̈c yic ku tiiŋ rɔt.

We ye wëlkuɔ̈n tɔ̈ në wɔ thiääŋ thïn ci të wɔ ke yök, yen akɔɔr ba ke ya caar yiic të nɔŋ ŋɛ̈i naŋ kë liu.

Tïŋ ëya:

Tɛ̈ɛ̈uë online në ajuiɛɛr de myTax yic

Yïn lëu ba adhuknhom de awatadu tääu online në ajuiɛɛr de myTax. Yen erɔt dac looi, anɔŋ kony ku dhöl ye käku gël në tɛ̈ɛ̈u online.

Na kɔɔr bä luui në myTax, ke yï kɔn thanduŋ de myGov cak, ku thänyë ATO online services. Alëku yï në kaam ŋootë thaa de awata (pɛɛi nïn 1 pɛɛi de Dherou) ago wël kɔɔr kedhiɛ ago ciɛ̈n gääu në tha tɛ̈ɛ̈u yïn adhuknhom de awatadu ɣöt.

Na ca thäny ajuiɛɛr de ATO online services ke yïn lëu ba lɔ në myTax yic ku tääuë adhuknhom de awatadu thïn.

Dhöl dɛ̈të:

Tɛ̈ɛ̈u ɣöt enɔŋ akut de luɔ̈i de awata

Yïn lëu ba luï wɔnë akut de luɔi de awata ci gɔ̈ɔ̈r ku tääuë adhuknhom de awatadu thïn. Akɔɔr ba kë yök ke pɛɛi nïn 31 kën bɛ̈n pɛɛi de thiɛ̈ɛ̈r.

Dhöl dɛ̈të:

Kuɔɔny ku kuny de tɛ̈ɛ̈u ɣöt

Kuɔɔny ku kony de tɛ̈ɛ̈u. Tax Help (Akut dɛn de Kuny de Awata) ekë de kɔc likë wëu kɛɛn në kë cït $60,000 ka wëu lik Kuɔny. Na kɔɔr kuɔɔny de thiäŋ de waragɛk de adhuknhom de awata, kɔc kuɔn cï piɔ̈ɔ̈c aalëu bïk yï kuɔny. Aye yï yiɛ̈n lääu ku wël athiaan ku aaye nyic në thiäŋ de waragɛk de adhuknhom de awata në ajuiɛɛr de online de myTax.

Tax Help në bɛ̈idït ke baai ku ɣän ke Ɣothralia gɔ̈l në pɛɛɛi de Dherou agut pɛɛi de thiɛ̈ɛ̈r në ruɔ̈n thok ebɛ̈n.

Dhöl dɛ̈të:

Gël wëlku

Yen athiek yic ba wël ku gël apieth.

Yen TFN e këdu athɛɛr, them ba muk apieth. Yen TFN acie waar të cɔk yïn rinku waar ka anuään de të ceŋ, wɛ̈ɛ̈r de luɔ̈i, lɔ në yithetdɛ̈, ka lɔ në piiny kɔ̈k.

Duɔnë raandɛ̈ cɔk luï në TFN du, agut mɛ̈ɛ̈thku ka kɔc ruääi në yïn. Yiɛ̈n de yen raandɛ̈ ben luuï, gɛm de yen ka ɣɔɔc de wei ayenë löŋ kɔc kuum.

Ye namba duɔ̈n de TFN:

  • të jiɛm yïn në biäk de kä cï gɔ̈ɔ̈r ke wata
  • akutduɔ̈n de luɔ̈i të cenë yï luɔ̈ɔ̈i, ku duɔ̈në tɛ̈ɛ̈u waragɛk de kɔ̈ɔ̈r de luɔ̈i nhom
  • bankdu ka ɣän kɔ̈k ke tɔ̈ɔ̈u de wëu
  • ajuiɛɛr de Services Australia
  • akutduɔ̈n de luɔ̈i de awata
  • ajuiirduɔ̈n de wëu ke dhiɔ̈ɔ̈p
  • akut de piööc ka jama enɔŋ ke thukul kɔɔr kuɔɔny de dheel ci man de kä ke piööc cɔl ke Higher Education Loan Program (HELP).

Na ye tak ke TFN du cï määr, ci kual ka cï riɔ̈ɔ̈c, ke guɛ̈lë wɔ në lantöŋtɛ̈i.

Them ba kä ke guɔ̈pdu ya tɔ̈ɔ̈u apieth ago cïɛ̈n kë jɔt ke bë ke lɔ luɔ̈ɔ̈i në cuëër kɔ̈u. Cuëër de cɔ̈ɔ̈k de ŋɛk erɔt looi të cenë kä ku kuäl në luɔi de cuëër. Tak:

  • duɔ̈në thanduŋ duɔ̈n de myGov ka päthhwɛ̈ɛ̈tdu cɔk nyic raandɛ̈-agut cï akut de luɔi de awata (të luï yïn wɔ töŋ de kek) akɔɔr ba
  • TFN, ku päthwɛ̈ɛ̈t cuɔ̈k ye tääu në email yic.

Email de cuëër, pak dɛ̈ cɔl SMS ku cɔ̈t de telepuun alëu bë tïŋ cï yic pacɔ̈k. Tïŋ rɔt të yïn ë yök ke cie kän yic ye raan jam ke yï, yuɔ̈pë wɔɔk ka lɔ në yök ka guɛ̈l de cuëër.

Tïŋ ëya:

QC63665